Ngành mía đường có nhiều khởi sắc

Quang cảnh Tọa đàm (Ảnh: BT)

Tại Tọa đàm, thông tin về tình hình nhập khẩu mía đường của Việt Nam trong năm 2020 - năm đầu tiên Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) được thực thi, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, việc bãi bỏ hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường để thực hiện cam kết theo Hiệp định ATIGA đã tác động tới tình hình nhập khẩu ngành mía đường trong nước.

Theo số liệu thống kê của cơ quan Hải quan, tổng lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng đột biến trong năm 2020, đạt hơn 1,5 triệu tấn. Do lượng đường nhập khẩu tăng đột biến trong năm 2020 nên sản lượng sản xuất đường trong nước bị ảnh hưởng đáng kể, trong đó, niên vụ 2019-2020 ép chưa được 900 nghìn tấn đường so với trung bình hàng năm trên 1,2 triệu tấn đường.

Thông tin tại Tọa đàm cho biết, ngay sau khi Hiệp định ATIGA chính thức có hiệu lực, thuế suất nhập khẩu mặt hàng đường vào Việt Nam giảm bình quân từ mức 80% (đường thô) và 85% (đường trắng) xuống 5%. Trong một thời gian khá dài, ngành mía đường Việt Nam đã xảy ra nghịch lý: sản lượng đường trong nước dư thừa, nhưng lại nhập siêu lên đến 884.285 tấn đường vì không còn rào cản thuế.

Niên vụ 2019-2020, diện tích trồng mía tiếp tục bị giảm 15-20%. Dự báo, niên vụ 2020-2021, tiếp tục sẽ thiếu hụt nguồn cung mía nguyên liệu cho các nhà máy. Chỉ còn 29/40 nhà máy đường còn hoạt động, tổng lượng mía Việt Nam chỉ đạt 5.290.000 tấn mía, tương đương 530.000 tấn đường.

Đứng trước những khó khăn của ngành mía đường, ngày 9/2/2021, Bộ Công Thương đã ký ban hành Quyết định số 477/QĐ-BCT về việc áp dụng thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với đường nhập khẩu từ Thái Lan.

Chia sẻ về những tác động từ Quyết định 477/QĐ-BCT của Bộ Công Thương, ông Lê Văn Tam- Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn cho rằng, đây là quyết định hết sức kịp thời, bước đầu tháo gỡ những khó khăn cho ngành mía đường trong nước. Đây là điều kiện tốt để từng bước phục hồi lại vùng nguyên liệu của các nhà máy và các doanh nghiệp sản xuất mía đường.

Bên cạnh đó, ông Đinh Duy Vượt – Phó trưởng Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Gia Lai cho biết, qua ý kiến của cử tri là người gắn bó với cây mía và cử tri của các nhà máy đường trên địa bàn đều phấn khởi cho rằng việc áp dụng hàng rào bảo vệ doanh nghiệp, trong đó có thuế phòng vệ thương mại đối với đường Thái Lan nhập khẩu là cấp thiết. Qua khảo sát cho thấy giá mía, giá đường đều tăng. Trong đó, giá mía tăng trên 100-200 nghìn đồng/tấn với chữ đường 10 CCS. Đồng thời, giá đường tăng gần 50% khoảng trên 4.000 đồng/kg so với năm 2020.

Tuy nhiên, theo các đại biểu, việc triển khai Quyết định 477 của Bộ Công Thương là giải pháp ban đầu. Về lâu dài, cần tính đến các giải pháp trọng tâm để nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững ngành mía đường Việt Nam.

Theo ông Đinh Duy Vượt, để ngành mía đường phát triển bền vững, từng bước cạnh tranh sòng phẳng với những đối thủ mạnh, đồng thời vừa phải thực hiện đúng cam kết ATIGA và hội nhập quốc tế, cần có nhiều giải pháp đồng bộ, đặc biệt ngành mía đường cần khẩn trương tái cơ cấu đổi mới toàn diện, sớm hiện đại hóa các nhà máy, đa dạng các sản phẩm,… Muốn làm được điều này, Nhà nước cần sớm xây dựng, ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ về vốn, thuế, các điều kiện thiết yếu cho nhà máy đường và người trồng mía.

Bên cạnh đó, ông Lê Văn Tam – Chủ tịch HĐQT công ty cổ phần mía đường Lam Sơn cho rằng, khó khăn lớn nhất hiện nay của ngành mía đường đó là kiểm soát đường nhập lậu. Nếu không quyết liệt, không kiểm soát chặt chẽ đường nhập lậu sẽ gây lũng đoạn giá đường trong nước, đường các nhà máy sản xuất trong nước sẽ không tiêu thụ được, doanh nghiệp mía đường sẽ tiếp tục gặp khó khăn như những năm trước đây. Do vậy, theo ông Tam, cần khắc phục được “điểm nghẽn” này trong thời gian tới.

Ngoài ra, phát triển vùng nguyên liệu cũng là yếu tố quan trọng góp phần cho phát triển bền vững của ngành mía đường, tại tọa đàm, bà Lê Thị Quỳnh Trang – Chủ tịch Hợp tác xã Tân Tiến (Gia Lai) cho rằng, cần khuyến khích bà con nông dân trồng mía tham gia vào hợp tác xã nông nghiệp để mở rộng diện tích. Đồng thời, từ việc thông qua hợp tác xã nông nghiệp sẽ thu hút chính sách hỗ trợ của nhà nước để hỗ trợ lại cho bà con nông dân phát triển cây mía. Đi cùng với đó, Nhà nước cần có thêm các chính sách hỗ trợ để Hợp tác xã tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi nhằm giảm chi phí sản xuất, đặc biệt có thêm chính sách hỗ trợ nông dân khi gặp rủi ro do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh.

Mặt khác, để từng bước chấm dứt tình trạng tranh mua mía nguyên liệu xảy ra trong những năm gần đây, ông Nguyễn Văn Lộc - Quyền Tổng Thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho rằng, nếu quan hệ giữa nông dân trồng mía và một số nhà máy vững chắc thì tình trạng này sẽ ít hơn. Vì vậy, cần xây dựng được mối quan hệ vững chắc giữa nông dân trồng mía và các nhà máy để hạn chế tình trạng này trong thời gian tới. Ngoài ra, cần xây dựng quy chế phối hợp giữa các doanh nghiệp mía đường có vùng nguyên liệu gần kề để tạo được tinh thần hỗ trợ và cạnh tranh lành mạnh./.