Đặt giáo dục vào trung tâm của sự phát triển: Tương lai nào cho trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên? (Bài 4)

Ngày 22/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (GD&ĐT). Tính từ năm 1993 đến nay, hơn 30 năm qua, Đảng ban hành nhiều chủ trương, đường lối về phát triển GD&ĐT, khoa học và công nghệ. Trong hơn 30 năm đó, có 3 nghị quyết đặc biệt quan trọng liên quan trực tiếp sự nghiệp giáo dục của nước ta, gồm: Nghị quyết số 04 năm 1993, Nghị quyết số 29 năm 2013 và Nghị quyết số 71 năm 2025. Do điều kiện lịch sử khác nhau, đặc biệt điều kiện kinh tế của đất nước, NQ số 04 và 29 dù đề cập toàn diện nội dung phát triển giáo dục nhưng chính sách (dành cho người học, người dạy) chưa thật sự tạo ra bước ngoặt lớn. Điều kiện hiện nay đã khác và do đó, Nghị quyết số 71 năm 2025 có nhiều nội dung mới dành cho sự nghiệp giáo dục chưa từng xuất hiện trước đó.

Bài 4: Tương lai nào cho trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên?

Nghị quyết số 71 yêu cầu “tập trung phát triển hệ thống các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện có bảo đảm tinh gọn, hiệu quả, đạt chuẩn; lựa chọn đầu tư nâng cấp các cơ sở hoạt động hiệu quả, ưu tiên đầu tư hiện đại cho một số trường cao đẳng chất lượng cao đạt chuẩn quốc tế. Phân cấp mạnh quản lý các cơ sở giáo dục nghề nghiệp về chính quyền địa phương. Cải cách mô hình giáo dục nghề nghiệp, bổ sung cấp trung học nghề tương đương cấp THPT; đổi mới mạnh mẽ chương trình, phương thức đào tạo, ứng dụng công nghệ, quản trị chất lượng, bảo đảm hiệu quả, thực chất theo các tiêu chuẩn quốc tế. Hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy liên kết nhà trường - doanh nghiệp, tăng cường đào tạo tại doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của thị trường, nhất là đào tạo kỹ năng nghề trong các lĩnh vực công nghệ cao. Đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục nghề nghiệp từ ngân sách nhà nước...”.

Ủng hộ chủ trương thành lập trường trung học nghề

Sau khi có Nghị quyết số 71, Quốc hội xem xét và chuẩn bị thông qua Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), trong đó chủ trương sắp xếp trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trường trung học nghề. Vấn đề đặt ra, có thể hợp nhất các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên để từ đó thành lập trường trung học nghề hay không, việc thực hiện việc này như thế nào?

Học sinh Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh (trước hợp nhất)

Sau hợp nhất tỉnh, Tây Ninh có bao nhiêu trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên? Vai trò, hiệu quả hoạt động của các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên hiện nay như thế nào?

Trao đổi về vấn này, lãnh đạo Sở GD&ĐT thông tin, sau hợp nhất tỉnh, Tây Ninh có 7 trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên khu vực. Mặc dù còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, nhân lực nhưng các trung tâm vẫn đang thực hiện khá tốt nhiệm vụ, đáp ứng nhu cầu học tập nâng cao trình độ văn hóa của người dân (hiện nay người học chủ yếu là những người lao động đang đi làm, đang học nghề, người khuyết tật, có hoàn cảnh khó khăn không thể học chính quy, học sinh có học lực yếu không thể theo học đầy đủ chương trình THPT vì nhiều môn,…).

Tuy nhiên, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên chỉ mới thực hiện việc giảng dạy văn hóa mà chưa thực hiện đủ, tốt các chức năng khác như xóa mù chữ, giáo dục đáp ứng nhu cầu người học, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học,… do chưa được đầu tư đầy đủ, vẫn còn khó khăn về nhân lực, cơ sở vật chất (thiếu, cũ, lạc hậu).

Để thể chế hóa Nghị quyết số 71, Chính phủ xây dựng dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội xem xét về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển GD&ĐT. Trong đó, có nội dung hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên để hình thành trường trung học nghề. Lãnh đạo Sở GD&ĐT tán thành chủ trương nêu trên không và nếu có, việc hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trường trung học nghề đặt ra những khó khăn, thách thức nào?

“Để thể chế hóa Nghị quyết số 71, trong đó, có nội dung hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên và hình thành trường trung học nghề là một chủ trương đúng đắn. Điều này giúp các trung tâm hiện tại và trường trung học sau này được đầu tư bài bản hơn, đầy đủ hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập đa dạng của người dân. Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn, thách thức đặt ra. Cụ thể, khoảng cách địa lý là một khó khăn cho học viên và giáo viên được phân công giảng dạy. Việc đầu tư cho các trường trung học nghề cần bài bản, trọng tâm, để trường có đủ điều kiện thực hiện chức năng nhiệm vụ (quan trọng nhất là cơ sở vật chất và nhân lực). Công tác tuyên truyền cần cải thiện, thực hiện tốt hơn để người dân hiểu, thay đổi quan điểm về học nghề, học chữ. Ngoài ra, cũng cần tiếp tục nghiên cứu, duy trì thực hiện chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT như hiện nay hoặc tương tự để người học yên tâm có cơ hội học tập nâng cao trình độ nếu có nhu cầu như người học THPT chính quy” - lãnh đạo Sở GD&ĐT bày tỏ quan điểm.

Nhiều vấn đề đặt ra

Chủ trương sắp xếp, tổ chức lại cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó có trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên và thành lập trường trung học nghề là một hướng đi cần xem xét thực hiện.

Ngày 12/8/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 91 tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.

Trong Kết luận số 91, Bộ Chính trị yêu cầu “đánh giá toàn diện việc thực hiện chủ trương sắp xếp, sáp nhập trung tâm giáo dục nghề nghiệp, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên trên cả nước để có giải pháp phù hợp, tạo thuận lợi cho công tác quản lý và phát triển hệ thống này trong thời gian tới”. Sắp xếp, sáp nhập đơn vị sự nghiệp công lập không phải câu chuyện mới nhưng đối với hệ thống giáo dục nghề nghiệp, cụ thể là mô hình trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên cấp huyện, Tây Ninh (trước hợp nhất) là tỉnh đầu tiên trong cả nước thí điểm hợp nhất một số trung tâm.

Cơ sở vật chất của Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh (trước hợp nhất)

Nghị quyết số 1927, ngày 19/9/2023 của UBND tỉnh nêu, thí điểm tổ chức lại Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Cụm TP.Tây Ninh trên cơ sở sáp nhập Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên TP.Tây Ninh, Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Hòa Thành và Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Châu Thành trực thuộc Sở GD&ĐT, bắt đầu hoạt động từ ngày 01/01/2024.

Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Cụm TP.Tây Ninh là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở GD&ĐT. Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Cụm TP.Tây Ninh là đơn vị sự nghiệp công lập đảm bảo một phần chi thường xuyên theo Nghị định số 60/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh Tây Ninh.

Thời gian thí điểm tổ chức lại là 3 năm, tính từ ngày 01/01/2024, năm học 2023-2024. Sau thời gian thí điểm, Sở GD&ĐT tham mưu UBND tỉnh đánh giá, tổng kết việc thực hiện thí điểm. Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Cụm TP.Tây Ninh (cũ) tổ chức và hoạt động tuân thủ các quy định hiện hành của Bộ GD&ĐT, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (cũ).

Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Cụm TP.Tây Ninh chịu sự quản lý trực tiếp của Sở GD&ĐT về công tác tổ chức, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, tài chính, các mặt hoạt động trên địa bàn, thực hiện chương trình, kế hoạch giáo dục.

UBND tỉnh giao Giám đốc Sở GD&ĐT sắp xếp số lượng người làm việc, tài sản, tài chính của Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Hòa Thành, Châu Thành vào Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Tây Ninh, thu hồi con dấu của 3 trung tâm cũ và trả cho cơ quan công an quản lý theo đúng quy định của pháp luật.

Quyết định sáp nhập (thí điểm) nhằm tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức, quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ viên chức, giảm số lượng lãnh đạo, quản lý. Cụ thể, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị dàn trải, không tận dụng được cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ yêu cầu đào tạo. Mặt khác, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên bố trí chưa hợp lý, có nơi thừa, nơi thiếu, phân tán nguồn lực.

Như vậy, có thể thấy, việc hợp nhất các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, Tây Ninh đã đi trước một bước. Từ năm 2024 và đặc biệt từ tháng 7/2025 đến nay, tình hình đã thay đổi quá nhiều. Do đó, chủ trương thành lập trường trung cấp nghề trên cơ sở hợp nhất các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên cần tính toán kỹ, vì có rất nhiều vấn đề cần xem xét, như phân tích của lãnh đạo Sở GD&ĐT./.

(còn tiếp)

Việt Đông - Ngọc Thạch

Bài cuối: 35 năm đổi mới giáo dục