Để chính sách mới đối với ngành giáo dục thật sự phát huy hiệu quả: Miễn học phí - chuyện không hoàn toàn mới (Bài 1)
Bài 1: Miễn học phí - chuyện không hoàn toàn mới
Theo Luật Giáo dục (GD) năm 2019 (sửa đổi), học sinh (HS) cấp THCS không phải đóng học phí, việc miễn học phí cho HS THCS do Chính phủ thực hiện theo lộ trình. Năm học 2025-2026, việc miễn học phí đối với HS cấp THCS được thực hiện. Tháng 7/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) từng đề xuất Chính phủ miễn thu học phí đối với HS THCS vì cấp học này đã phổ cập GD giống như cấp tiểu học. Trước khi Bộ Chính trị quyết định miễn học phí cho tất cả HS từ mầm non cho đến hết cấp THPT, việc không thu học phí đã được áp dụng lần lượt đối với HS tiểu học, mầm non. Đối với HS THCS, năm học 2025-2026, sẽ miễn phí theo quy định của Luật GD năm 2019, một số địa phương thậm chí đã miễn thu học phí đối với HS THCS từ năm học trước. Như vậy, có thể nói, quyết định không thu học phí chỉ thật sự mới đối với HS cấp THPT.
Học sinh Trường THPT Nguyễn Trãi ( tỉnh Tây Ninh cũ)
Học phí của tỉnh Tây Ninh và Long An trước khi sáp nhập
Theo quyết định của Bộ Chính trị, từ năm học 2025-2026, toàn bộ HS mầm non, tiểu học, THCS và THPT công lập sẽ được miễn học phí. HS các trường dân lập, tư thục sẽ được cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập theo quy định của pháp luật. Phần chênh lệch học phí giữa trường công lập và dân lập, tư thục sẽ do gia đình HS chi trả.
Tại tỉnh Long An (cũ), thực hiện Nghị quyết số 03/2024/NQ, ngày 21/5/2024 của HĐND tỉnh quy định chính sách miễn, giảm học phí đối với trẻ mầm non dưới 5 tuổi và HS THCS thuộc các cơ sở GD công lập trên địa bàn tỉnh, năm học 2024-2025, tỉnh giảm 50% học phí đối với trẻ mầm non dưới 5 tuổi và miễn học phí đối với HS THCS đang học tại các cơ sở GD công lập trên địa bàn tỉnh. Theo đó, năm học 2024-2025, tỉnh Long An (cũ) có 19.104 trẻ mầm non dưới 5 tuổi được giảm học phí, 93.214 HS THCS được miễn học phí. Riêng HS tiểu học đang học tại các cơ sở GD công lập không phải đóng học phí theo Luật GD. Trẻ mầm non 5 tuổi được miễn học phí theo Nghị định số 81/2021/NĐ-CP, ngày 27/8/2021 quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở GD thuộc hệ thống GD quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực GD&ĐT.
Tại tỉnh Tây Ninh (cũ), đối với GD mầm non: Vùng thành thị (cơ sở GD phường thuộc thành phố, thị xã), mức thu 60.000 đồng/HS/tháng; vùng nông thôn (cơ sở GD các xã còn lại) 30.000 đồng/HS/tháng. Đối với GD phổ thông: Cấp THCS (kể cả hệ bổ túc văn hóa), vùng thành thị (cơ sở GD phường thuộc thành phố, thị xã) 65.000 đồng/HS/tháng; vùng nông thôn (cơ sở GD các xã còn lại) 35.000 đồng/HS/tháng. Cấp THPT (kể cả hệ bổ túc văn hóa), vùng thành thị (cơ sở GD phường thuộc thành phố, thị xã) 70.000 đồng/HS/tháng; vùng nông thôn (cơ sở GD các xã còn lại) 40.000 đồng/HS/tháng.
Tính từ năm 2016 đến nay, gần 10 năm, tỉnh Tây Ninh (cũ) luôn thu học phí ở mức thấp nhất so với mức trần học phí do Chính phủ quy định. Vì nhiều nguyên nhân khác nhau, tỉnh Tây Ninh (cũ) đã nhiều lần hoãn thu học phí theo mức mới.
Miễn học phí nhưng lo “phụ phí”
Một tiết học tại Trường THPT Nguyễn Trung Trực - Bến Lức (tỉnh Long An cũ)
Có hai con đang học mầm non và lớp 7, anh Huỳnh Ất Mịnh (ngụ ấp Mớp Xanh, xã Bình Thành, tỉnh Tây Ninh) cũng như nhiều phụ huynh khác rất phấn khởi khi biết tin áp dụng chính sách miễn học phí cho HS từ mầm non đến hết THPT công lập. Theo anh, điều đó cho thấy sự tiến bộ, phát triển của đất nước khi người dân ngày càng được thụ hưởng các chính sách lớn, có ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Em Lê Bảo Hà - HS lớp 11A1, Trường THPT Tân An (phường Long An), bày tỏ, việc miễn học phí giúp giảm gánh nặng tài chính, tạo cơ hội học tập công bằng cho HS. Khi không phải lo về học phí, HS sẽ có thêm động lực học tập và tham gia nhiều hoạt động hơn. Đặc biệt, việc miễn học phí thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với HS.
Giám đốc Sở GD&ĐT Nguyễn Quang Thái nhìn nhận, chính sách miễn học phí cho HS từ mầm non đến phổ thông có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy công bằng xã hội và nâng cao chất lượng GD, giúp xóa bỏ rào cản tài chính, tạo điều kiện cho tất cả HS, đặc biệt là những HS thuộc gia đình nghèo, cận nghèo được tiếp cận GD. Chính sách này còn giúp giảm tỷ lệ HS bỏ học, đặc biệt ở vùng khó khăn, từ đó nâng cao trình độ dân trí và chất lượng nguồn nhân lực trong gian tới, tạo nền tảng phát triển bền vững. GD miễn phí từ mầm non đến phổ thông giúp hình thành nền tảng kiến thức và kỹ năng cơ bản cho thế hệ trẻ, góp phần phát triển KT-XH. Chính sách miễn học phí còn giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, thúc đẩy phát triển GD toàn diện, góp phần thu hẹp khoảng cách về cơ hội học tập giữa các vùng, miền, đặc biệt là giữa thành thị và nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, miễn học phí cho toàn bộ HS từ mầm non đến phổ thông đòi hỏi nguồn ngân sách lớn để cấp bù học phí, đặc biệt ở các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn, việc cân đối ngân sách để thực hiện chính sách cũng ảnh hưởng đến các khoản đầu tư khác trong lĩnh vực GD.
Một giáo viên có học vị tiến sĩ tại tỉnh Tây Ninh (cũ) bình luận, bỏ thu học phí là một quyết định đúng và trúng, bởi vì hàng vạn, thậm chí hàng triệu gia đình sẽ vơi đi phần nào gánh nặng về chi phí học tập cho con em mình. “Tôi muốn lưu ý, bỏ học phí tuy đúng nhưng chưa đủ. Để giảm chi phí cho phụ huynh, cần phải giảm ngay các loại “phụ phí” khác vốn tồn tại hàng chục năm nay trong nhà trường. Thực tế cho thấy, học phí chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng chi phí mà người học, gia đình người học phải đóng cho cơ sở GD” - người này nói.
“Tôi phát biểu trên cương vị vừa là hiệu trưởng, vừa là phụ huynh có con đang học, quyết định bỏ thu học phí là đúng vì giảm chi phí học tập cho hàng triệu gia đình có con trong độ tuổi đến trường. Nhưng quyết định miễn học phí cũng tác động (không thuận lợi) đối với cơ sở GD, đặc biệt liên quan đến lộ trình, mức độ tự chủ tài chính đối với nhà trường. Chưa kể, khi không thu học phí, nhiều hoạt động GD khác trong nhà trường cũng ảnh hưởng. Nhà nước cần tính đến điều này, cụ thể là xem xét cấp bù ngân sách để bảo đảm hoạt động GD diễn ra bình thường” - hiệu trưởng một trường THPT tại tỉnh Tây Ninh (cũ) bày tỏ quan điểm.
Kết quả một đợt giám sát của HĐND tỉnh Tây Ninh (cũ) cho thấy, học phí chỉ chiếm khoảng 11% so với tổng chi phí người học hoặc gia đình người học phải chi trả. Vấn đề đặt ra trước thềm năm học mới là ngăn chặn, xử lý nghiêm minh đối với cơ sở GD có dấu hiệu lạm thu./.
(còn tiếp)
Việt Đông - An Nhiên
Bài 2: Dạy học cả ngày cần những điều kiện gì?
