Điểm sáng Đông Nam Á trong bức tranh kinh tế toàn cầu 

Trước thách thức thuế quan và chia rẽ địa chính trị, Đông Nam Á nỗ lực duy trì sự cân bằng chiến lược, tránh mắc kẹt trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, được đánh giá là một trong số ít điểm sáng trong bối cảnh kinh tế bất ổn hiện nay.

Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - EU tổ chức tại Malaysia hồi tháng 7-2025. Ảnh: asean.org

Tổng dân số hơn 670 triệu người và dự kiến là nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới vào năm 2030, Đông Nam Á sở hữu tất cả yếu tố cơ bản mà giới đầu tư tìm kiếm bao gồm dân số trẻ, tiêu dùng tăng ở tầng lớp trung lưu, tốc độ đô thị hóa nhanh và thành tích cải cách kinh tế vững chắc.

Sức hút khu vực còn nằm ở bối cảnh địa chính trị. Giữa thời điểm cạnh tranh quyền lực leo thang, ưu tiên hàng đầu của những nước thành viên Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vẫn là duy trì cân bằng chiến lược và tránh việc phải chọn thiên về Mỹ hay Trung Quốc. Đây cũng là giai đoạn được cho thích hợp với các nhà đầu tư châu Âu vốn cân nhắc dịch chuyển chuỗi cung ứng.

Trong Khảo sát Tâm lý Kinh doanh ASEAN - Liên minh châu Âu (EU) công bố gần đây, có 73% cho biết Đông Nam Á trở nên quan trọng hơn đối với doanh thu toàn cầu của họ trong 2 năm qua. Với nhóm doanh nghiệp đang cân nhắc chuyển đổi, khu vực trở thành điểm đến hàng đầu với 39% cho biết đang hướng đến ASEAN trước tiên.

Lợi ích chung và sự cần thiết của FTA

Ngoài chính trị, một phần sức hấp dẫn của ASEAN nằm ở sự đa dạng của thị trường, giúp tăng cường khả năng phục hồi và thúc đẩy hội nhập tài chính trước sự mong manh của chuỗi cung ứng toàn cầu. Trọng tâm chiến lược của ASEAN trong phát triển nền kinh tế số và xanh cũng phù hợp với thế mạnh của EU, vốn coi tính bền vững là nguồn sức mạnh cạnh tranh.

Về phần mình, ngoài danh tiếng về tính nhất quán và độ tin cậy, châu Âu thu hút nhờ củng cố trật tự thương mại đa phương dựa trên luật lệ, tiếp tục ủng hộ hội nhập khu vực ASEAN và dẫn đầu trong phát triển kinh tế bền vững. Quan trọng hơn, sự tham gia sâu rộng hơn của EU không chỉ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp phương Tây mà còn thúc đẩy các ưu tiên của ASEAN. Những cam kết này bao gồm đẩy mạnh Cộng đồng Kinh tế ASEAN và Hiệp định Khung Kinh tế số (DEFA) sắp tới, qua đó tăng cường khả năng phục hồi chuỗi cung ứng khu vực, hỗ trợ nền kinh tế số và thực hiện các cam kết bền vững. Bằng cách góp vốn, chuyên môn và cam kết dài hạn, châu Âu có thể định vị mình là đối tác thúc đẩy câu chuyện tăng trưởng của ASEAN.

Đối với các doanh nghiệp EU, câu hỏi không còn là ASEAN có quan trọng hay không mà là họ nên cam kết sâu sắc đến mức nào. Vấn đề nữa là liệu họ có thể theo kịp hay không và khả năng Brussels sẽ hành động theo tham vọng chính trị cần thiết để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng doanh nghiệp.

Hiện tại, quan hệ EU - ASEAN có nhiều tiến triển đáng kể thông qua các hiệp định thương mại song phương. Đơn cử như Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) EU - Indonesia hoàn tất vào tháng 9, bổ sung cho các hiệp định FTA giữa EU - Singapore và EU - Việt Nam đã có hiệu lực. Một số quốc gia gồm Malaysia, Thái Lan và Philippines cũng nối lại đàm phán và dự kiến hoàn tất vào năm 2027 khi EU và ASEAN kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao. Ngoài ra còn có những đổi mới đang được triển khai, chẳng hạn như Hiệp định Thương mại Kỹ thuật số mang tính bước ngoặt ký giữa EU và Singapore đầu năm nay, đóng vai trò khuôn mẫu cho bộ quy tắc rộng hơn về thương mại điện tử, luồng dữ liệu và dịch vụ kỹ thuật số trên toàn ASEAN.

Tuy vậy, nhiều ý kiến khu vực tư nhân cho rằng sự tham gia của EU vẫn chưa đủ, thậm chí có phần thua kém nếu so với các đối thủ cạnh tranh vốn tham gia các FTA trên toàn ASEAN như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Úc. Chỉ với các thỏa thuận song phương riêng rẽ thay vì thỏa thuận liên khối, châu Âu có nguy cơ bị coi là đối tác hạng 2.

Lý do trên cho thấy sự cần thiết của FTA giữa EU - ASEAN như nhu cầu chiến lược nhằm tăng khả năng tiếp cận toàn thị trường và giảm sự chồng chéo trong chuỗi cung ứng. Điều này cho phép các công ty châu Âu mở rộng quy mô hiệu quả hơn trên khắp Đông Nam Á để khai thác một trong những thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới. Nó đồng thời giúp ASEAN tăng tính liền mạch, làm rõ tầm nhìn của khối về hệ thống thương mại cởi mở, dựa trên luật lệ, cân bằng lợi ích thương mại với quyền tự chủ chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các cường quốc.

MAI QUYÊN (Theo CNA)