Đổi mới quản trị đại học trên cơ sở tự chủ gắn với bảo đảm chất lượng
1. QTĐH trên cơ sở tự chủ là một hình thức quản lý trong đó các trường ĐH được trao quyền quyết định về nhiều mặt như chương trình đào tạo, tuyển dụng giảng viên, quản lý tài chính và quyết định chiến lược phát triển mà không bị can thiệp quá mức từ các cơ quan nhà nước. Mô hình này hướng đến việc gia tăng tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong hoạt động của các trường ĐH. Tự chủ ĐH không chỉ là quyền mà còn đi kèm với trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội.
Khai mạc đánh giá ngoài cơ sở giáo dục và 2 chương trình đào tạo
Các yếu tố đặc trưng của QTĐH trên cơ sở tự chủ bao gồm: Tự chủ tài chính (các trường ĐH có quyền tự quyết định nguồn tài chính, sử dụng các nguồn lực tài chính một cách hiệu quả; tự chủ tổ chức (các trường có quyền quyết định cơ cấu tổ chức, xây dựng và phát triển các chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu xã hội và thị trường lao động); tự chủ nhân sự (trường có quyền tuyển dụng, đánh giá và đào tạo giảng viên theo các tiêu chí và yêu cầu riêng biệt) và tự chủ trong nghiên cứu khoa học (các cơ sở giáo dục ĐH có thể quyết định về các hướng nghiên cứu, cấp phát nguồn lực cho các dự án nghiên cứu; đồng thời, hợp tác với các tổ chức ngoài trường).
Mục tiêu của mô hình này là tạo ra môi trường học tập và nghiên cứu năng động, nơi mà các trường ĐH có thể tự mình thích ứng và đổi mới theo nhu cầu của thị trường.
QTĐH gắn với bảo đảm chất lượng là mô hình quản lý trong đó các cơ sở giáo dục không chỉ chú trọng vào quyền tự chủ mà còn phải đặc biệt chú trọng đến việc duy trì và nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Trong bối cảnh tự chủ, bảo đảm chất lượng trở thành yếu tố trung tâm, là thước đo đánh giá hiệu quả của mọi hoạt động đào tạo và nghiên cứu. Mô hình này không chỉ giúp các trường tự quản lý mà còn bảo đảm rằng mọi quyết định và chiến lược phát triển đều hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục.
Những yếu tố quan trọng trong QTĐH gắn với bảo đảm chất lượng bao gồm: Hệ thống bảo đảm chất lượng nội bộ (các trường ĐH cần có các cơ chế kiểm soát và đánh giá chất lượng từ bên trong, bao gồm việc tự đánh giá chất lượng giảng dạy, chương trình đào tạo, cơ sở vật chất, dịch vụ sinh viên và nghiên cứu khoa học); kiểm định chất lượng giáo dục (các trường cần tham gia vào các hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục quốc gia và quốc tế, từ đó bảo đảm rằng các chương trình đào tạo đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế); phản hồi và cải tiến liên tục (các trường cần thu thập phản hồi từ sinh viên, giảng viên, cựu sinh viên và các bên liên quan khác để liên tục cải tiến các chương trình và phương thức giảng dạy, nghiên cứu khoa học) và bảo đảm chất lượng toàn diện (chất lượng không chỉ dừng lại ở nội dung giảng dạy mà còn bao gồm chất lượng cơ sở vật chất, phương tiện học tập, cơ hội thực hành và môi trường nghiên cứu).
Mục tiêu chính: QTĐH trên cơ sở tự chủ tập trung vào việc trao quyền và nâng cao tính chủ động của các trường ĐH, giúp các trường có thể tự quyết định và linh hoạt trong các hoạt động của mình. Trong khi đó, QTĐH gắn với bảo đảm chất lượng chủ yếu đặt mục tiêu vào việc bảo đảm rằng các hoạt động giáo dục và nghiên cứu của trường phải đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng cả trong và ngoài trường. Cơ chế giám sát: QTĐH tự chủ ít phụ thuộc vào sự giám sát từ các cơ quan nhà nước, trong khi quản trị gắn với chất lượng yêu cầu có các cơ chế giám sát và kiểm soát chất lượng rõ ràng, chẳng hạn như thông qua kiểm định chất lượng nội bộ và kiểm định quốc gia/quốc tế.
Đánh giá hiệu quả: Trong mô hình tự chủ, các trường có thể đánh giá hiệu quả của các quyết định quản trị dựa trên các yếu tố tài chính và phát triển bền vững. Trong khi đó, mô hình gắn với bảo đảm chất lượng sẽ đánh giá hiệu quả qua việc nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu và sự hài lòng của sinh viên.
2. Mặc dù việc kết hợp tự chủ và bảo đảm chất lượng là cần thiết nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức đối với các cơ sở giáo dục ĐH, bao gồm:
Thách thức về tài chính: Việc tự chủ tài chính có thể dẫn đến sự phụ thuộc vào các nguồn tài trợ ngoài, đặc biệt là từ các doanh nghiệp hoặc các tổ chức quốc tế. Điều này có thể gây ra những áp lực về lợi nhuận, làm giảm tính độc lập của các trường trong việc quyết định các chiến lược đào tạo, nghiên cứu, hoặc thậm chí ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.
Giải pháp: Trường ĐH cần xây dựng các chiến lược tài chính bền vững, bảo đảm rằng việc tự chủ tài chính không làm ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Điều này có thể thực hiện thông qua việc cải thiện quản lý tài chính nội bộ, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên và đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu, hợp tác với các doanh nghiệp để phát triển các chương trình đào tạo thực tiễn.
Thách thức về nguồn nhân lực: Trong bối cảnh tự chủ, các trường ĐH cần phải có đội ngũ giảng viên và nhân viên quản lý có khả năng tự quyết định và tự tổ chức. Tuy nhiên, việc thiếu hụt nguồn nhân lực có năng lực quản lý và chuyên môn cao có thể dẫn đến tình trạng chất lượng giảng dạy và nghiên cứu không ổn định.
Giải pháp: Trường cần tăng cường công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên, cung cấp các khóa huấn luyện về kỹ năng quản lý, cải tiến phương pháp giảng dạy và tăng cường hợp tác với các chuyên gia trong ngành để nâng cao năng lực giảng viên.
Thách thức về sự đồng thuận trong nội bộ trường: Tự chủ mang lại quyền quyết định cho các khoa và bộ môn nhưng điều này cũng có thể gây ra xung đột trong việc phân bổ nguồn lực và chiến lược phát triển. Sự thiếu đồng thuận trong nội bộ có thể dẫn đến sự phân tán, thiếu nhất quán trong việc thực hiện các chính sách và chương trình đào tạo.
Giải pháp: Trường ĐH cần xây dựng một cơ chế quản lý nội bộ minh bạch, với các quy định rõ ràng về trách nhiệm và quyền lợi của các bộ phận; đồng thời, cần tạo ra một môi trường hợp tác, khuyến khích sự tham gia của các bên liên quan trong quá trình ra quyết định.
Thách thức về kiểm soát và giám sát chất lượng: Khi các trường ĐH có quyền tự chủ, sẽ rất khó để duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Nếu không có hệ thống kiểm soát chất lượng hiệu quả sẽ dẫn đến sự lơ là trong việc bảo đảm chất lượng, ảnh hưởng đến uy tín của trường và kết quả học tập của sinh viên.
Giải pháp: Trường ĐH cần thiết lập các hệ thống giám sát chất lượng nội bộ mạnh mẽ, bao gồm đánh giá, khảo sát định kỳ về chất lượng giảng dạy, chương trình đào tạo và cơ sở vật chất; đồng thời, cần tích cực tham gia các chương trình kiểm định chất lượng giáo dục quốc gia và quốc tế để bảo đảm sự minh bạch và uy tín của trường.
Nhận thức được tầm quan trọng của đổi mới QTĐH trên cơ sở tự chủ gắn với bảo đảm chất lượng nên từ năm 2018, Trường ĐH Kinh tế Công nghiệp Long An (DLA) thực hiện phân cấp quản lý theo hướng tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong các lĩnh vực hoạt động của các đơn vị trực thuộc bằng việc ban hành các văn bản quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của ban lãnh đạo, trưởng/phó các đơn vị trên cơ sở bảo đảm tính thống nhất, chỉ đạo, giám sát của Hội đồng trường.
Không chỉ dừng lại ở việc nâng cao chất lượng đào tạo, hoạt động nghiên cứu khoa học của trường cũng gặt hái nhiều kết quả đáng tự hào cùng với nhiều công trình nghiên cứu có tính ứng dụng vào thực tiễn mang lại ý nghĩa thiết thực cho cộng đồng.
Nhà trường luôn khuyến khích các đơn vị chức năng sử dụng các nguồn lực sẵn có, mạnh dạn đưa ra các sáng kiến, đề tài nghiên cứu khoa học phục vụ công việc và xã hội. Từ năm 2012-2018, có hàng chục đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh và cấp quốc gia được bảo vệ thành công cũng như giành được nhiều giải thưởng tại các cuộc thi uy tín.
Đặc biệt, từ năm 2018 đến nay, các nhóm giảng viên và sinh viên DLA đoạt nhiều giải thưởng (có cả giải nhất) tại các cuộc thi do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp Bộ Công an tổ chức.
Qua đây cho thấy, công tác nghiên cứu khoa học đã đạt một bước tiến mới, tư duy sáng tạo và phương pháp nghiên cứu khoa học được hình thành và phát triển, thực hiện tốt phương châm “giảng dạy kết hợp với thực nghiệm” để giúp trường có một vị trí nhất định trong khu vực cũng như toàn quốc.
Chất lượng đào tạo được giám sát chặt chẽ thông qua nhiều đợt kiểm định với các chuyên gia về kiểm định chất lượng giáo dục được xây dựng khoa học, thực hiện đều đặn theo các chu kỳ nghiêm túc, đầy đủ. Ngoài ra, sinh viên còn được rèn luyện về kỹ năng mềm, ứng dụng tốt tiếng Anh, tin học nhằm giúp sinh viên phát triển toàn diện,...
3. Tự chủ ĐH kết hợp với bảo đảm chất lượng là một bước đi quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và sự phát triển bền vững của giáo dục ĐH. Tuy nhiên, để mô hình này hoạt động hiệu quả, các trường ĐH cần đối mặt và giải quyết các thách thức về tài chính, nhân lực, sự đồng thuận nội bộ và kiểm soát chất lượng với một chương trình đào tạo không ngừng được rà soát, cập nhật linh hoạt, sáng tạo để phù hợp với chiến lược phát triển của nhà trường.
Việc xây dựng một hệ thống quản trị linh hoạt, minh bạch; đồng thời, duy trì các cơ chế kiểm tra và đánh giá chất lượng nghiêm ngặt sẽ giúp bảo đảm rằng tự chủ không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm đối với chất lượng đào tạo và nghiên cứu, từ đó nâng cao hơn nữa giá trị đội ngũ trí thức./.
PGS. TS Đặng Thị Phương Phi
