“Lá chắn” y tế bảo vệ trẻ những năm tháng đầu đời 

24 tháng đầu đời là giai đoạn vàng, nền tảng trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ nhỏ. Theo các chuyên gia nhi khoa, giai đoạn này phụ huynh cần đưa trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ vào các mốc thời điểm quan trọng để trẻ được đánh giá và tư vấn về tình trạng phát triển thể chất, tinh thần cũng như phát hiện sớm những bất thường để can thiệp, điều trị kịp thời.

Trong 24 tháng đầu đời, trẻ cần được thăm khám sức khỏe định kỳ.

Tổ chức Y tế thế giới và Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc đều nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe định kỳ cho trẻ dưới 24 tháng tuổi thông qua nhiều chương trình y tế toàn cầu. Ở Việt Nam, Chính phủ cũng đã triển khai Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó chú trọng lĩnh vực chăm sóc sức khỏe định kỳ cho trẻ dưới 24 tháng tuổi. Năm 2024, Bộ Y tế Việt Nam ban hành tài liệu hướng dẫn khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi, giúp cán bộ y tế tuyến cơ sở thực hành khám, sàng lọc sức khỏe liên tục cho trẻ.

Mới đây, Báo Sức khỏe và Đời sống phối hợp với Cục Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế) tổ chức chương trình truyền hình trực tuyến với chủ đề Lợi ích của việc khám sức khỏe định kỳ cho trẻ dưới 24 tháng và các mốc khám cha mẹ cần lưu ý. Theo TS.BS Cao Việt Tùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, diễn giả chính của chương trình, 2 năm đầu đời là giai đoạn phát triển nhanh nhất cũng là nhạy cảm nhất trong cuộc đời của trẻ. Đây là thời điểm não bộ, hệ miễn dịch, hệ tiêu hóa và vận động của trẻ hình thành và hoàn thiện dần. Chính vì vậy, việc theo dõi sát sao sức khỏe của trẻ trong giai đoạn này có ý nghĩa như một lá chắn, giúp trẻ phòng ngừa bệnh tật, phát hiện sớm những bất thường và được can thiệp kịp thời.

TS.BS Cao Việt Tùng khuyến cáo, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ trong 5 mốc thời điểm. Đầu tiên là từ 4-6 tháng tuổi; thứ 2 là từ 7-9 tháng, thứ 3 là từ 10-12 tháng, thứ 4 là 13-18 tháng và cuối cùng là 19-23 tháng. Từng giai đoạn liên quan đến sự phát triển đặc thù của trẻ. Giai đoạn thứ nhất, trẻ tăng trưởng nhanh chóng mà dân gian hay ví “lớn nhanh như trái bầu trái bí”. Giai đoạn thứ 2, thứ 3, trẻ chuẩn bị ăn dặm rồi ăn dặm, cùng với việc biết lật, biết bò, tập đi, tập nói. Trong năm đầu đời, trẻ phát triển vận động mạnh mẽ và cũng là thời điểm trẻ cũng hoàn thành các mũi tiêm vaccine ngăn ngừa một số bệnh thường gặp. Từ 13-18 tháng, trẻ biết đi, nói nhiều hơn và chế độ ăn cũng thay đổi, dần thích nghi với các bữa ăn gia đình. Từ 19-23 tháng, ngoài việc đánh giá về vận động và tinh thần, trẻ cần được sàng lọc các bệnh lý tâm thần, đặc biệt là tự kỷ - có xu hướng gia tăng những năm gần đây.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, trẻ được khám sức khỏe định kỳ trong 2 năm đầu đời có tỷ lệ mắc bệnh nặng thấp hơn, tỷ lệ tử vong sơ sinh giảm đáng kể. Theo TS.BS Cao Việt Tùng, khám sức khỏe định kỳ không chỉ là kiểm tra cân nặng, chiều cao đơn thuần mà là một quy trình toàn diện đánh giá sự phát triển thể chất, tinh thần và hành vi của trẻ. Nhiều phụ huynh có tâm lý chỉ khi trẻ bệnh mới đưa đi khám. Tuy nhiên, nhiều trường hợp diễn biến bệnh âm thầm, chỉ bộc lộ triệu chứng giai đoạn nặng. Bên cạnh đó, các bệnh, tật bẩm sinh về tim mạch, rối loạn chuyển hóa, hay các vấn đề phát triển tâm thần, vận động đều cần được phát hiện sớm để có hướng can thiệp kịp thời. Ngoài ra, trẻ cũng cần được theo dõi, tư vấn tiêm chủng đúng lịch, bổ sung các vi chất dinh dưỡng cần thiết, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh theo chuẩn tăng trưởng của Tổ chức Y tế thế giới.

TS.BS Cao Việt Tùng cho rằng, khám sức khỏe định kỳ còn là cơ hội để phụ huynh được trang bị kiến thức chăm nuôi con khoa học. Nhiều cha mẹ lần đầu có con thường bối rối trước các vấn đề về chế độ dinh dưỡng phù hợp, cách tập cho trẻ vận động, dấu hiệu nào là bình thường hay bất thường. Qua mỗi lần khám, bác sĩ tư vấn chi tiết, giải đáp thắc mắc, đồng thời hướng dẫn cách phòng tránh tai nạn thương tích, xử trí khi trẻ bệnh. Đó là cách để phụ huynh trở thành “thầy thuốc” của con, chủ động theo dõi sự thay đổi từng ngày của trẻ.

Hiện nay, với nguồn dữ liệu thông tin phong phú từ mạng Internet, không ít phụ huynh tự tìm tòi, tự đọc, tự biết bệnh của con, nhưng đôi khi cập nhật thông tin không chính xác, dẫn đến tác hại cho sức khỏe của trẻ. Do vậy, bác sĩ Tùng khuyên, cha mẹ đừng ngần ngại kết nối với cán bộ y tế cơ sở. Hiện nay, hệ thống y tế cơ sở ngày càng được đầu tư phát triển và hoàn thiện, cha mẹ có thể yên tâm cho trẻ chăm sóc sức khỏe định kỳ tại trạm y tế xã, phường. Đặc biệt, cha mẹ cần nhận diện các dấu hiệu nghiêm trọng để đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời. Đó là các trường hợp trẻ sốt cao liên tục, sốt không giảm, co giật, hay có biểu hiện lừ đừ, không chơi, ngủ li bì, không ăn được, nôn ói liên tục hay tiêu chảy,… 

Bài, ảnh: THU SƯƠNG