Những trang sách quý về 50 năm sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh
“Sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh 1975-2025” (NXB Hội Nhà văn) là công trình biên soạn công phu do Hội Sân khấu TP Hồ Chí Minh thực hiện, NSND Trần Minh Ngọc và NSND Trần Ngọc Giàu chủ biên. Hơn 600 trang sách là những trang sử quý về nửa thế kỷ vẻ vang của cải lương và nghệ sĩ.
Ảnh: DUY KHÔI
Sách gồm 4 phần, tập hợp bài viết của các nghệ sĩ, đạo diễn, nhà nghiên cứu, nhà báo… nổi tiếng, có thâm niên gắn bó với sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh. Phần 1 mang tên “Sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh nhìn lại một chặng đường” chứa đựng nhiều sử liệu về giai đoạn những ngày đầu đất nước hòa bình, sân khấu cải lương phục hồi, tiếp tục sứ mệnh mang tiếng hát lời ca phục vụ nhân dân. Và còn có những nỗ lực giúp cải lương phát triển như Đoàn Xung kích Thanh niên Trần Hữu Trang, Giải thưởng Trần Hữu Trang, Đồng Ấu Bạch Long...
Phần 2 là “Nghệ thuật dàn dựng và biểu diễn”, với các bài viết đi sâu phân tích đặc điểm, tình hình và những đặc trưng của sân khấu cải lương suốt 50 năm qua. Nhiều bài phân tích sâu và thuyết phục về kịch bản văn học, kịch bản cải lương, tính văn học, tính thẩm mỹ, cải lương đề tài lịch sử… Bên cạnh đó, nhiều bài viết còn phân tích điển hình, đưa ra những hình mẫu như Tuồng cổ Minh Tơ với giá trị văn hóa truyền thống của dòng họ, về cải lương tuồng cổ, đề tài lịch sử…
Với chủ đề “Các thành phần sáng tạo trong sân khấu cải lương”, phần 3 tập trung giới thiệu các nghệ sĩ gạo cội. Đơn cử như bài viết về NSND Phan Phan, người đặt nền móng vàng son cho nghệ thuật thiết kế sân khấu miền Nam, đó là những dòng viết khắc họa bức chân dung bậc thầy rất xúc động. Phần này còn có nhiều bài viết bàn sâu về các thành phần sáng tạo để làm nên một vở cải lương như nhạc cụ và dàn nhạc, vũ đạo, hay những bài viết về cải lương video, cải lương truyền hình.
Sang phần 4 “Nghệ sĩ và bài học quý”, phần này rất dày dặn với hàng chục bài viết giá trị hồi ức nghệ sĩ, về những kinh nghiệm và kỷ niệm buồn vui trong nghề hát, những dấu ấn để đời trong từng vai diễn. Từng trang sách, người đọc sẽ gặp lại NSND Út Trà Ôn với vai Tám Khỏe trong vở “Người ven đô” - vai diễn cuối đời của ông, NSND Diệp Lang - một nghệ sĩ mẫu mực, NSƯT Công Thành - người con quê hương Cần Thơ lặng thầm trao truyền cho thế hệ trẻ…
Phần phụ lục rất công phu, giới thiệu tất cả hình ảnh nghệ sĩ, đạo diễn, họa sĩ, soạn giả gắn liền với sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh suốt 50 năm qua và các thế hệ nghệ sĩ đoạt Giải thưởng Trần Hữu Trang.
Sau ngày đất nước thống nhất, sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh đón các nghệ sĩ Đoàn Cải lương Nam Bộ trở về từ miền Bắc; cùng với các nghệ sĩ Đoàn Văn công Giải phóng từ Chiến khu R về; lực lượng soạn giả, nghệ sĩ cách mạng hoạt động công khai tại chỗ; kết hợp hàng chục đơn vị đoàn, gánh hát cải lương quy tụ nhiều gương mặt nghệ sĩ tên tuổi. Tất cả làm nên thời kỳ vàng son cho sân khấu cải lương TP Hồ Chí Minh. PGS.TS Huỳnh Quốc Thắng hồi ức: “Từ trong rạp hát cho đến các sân bãi ngoài trời, mỗi suất hát cải lương với vài ngàn vé lúc này là chuyện bình thường! Nhìn rộng ra, số lượng các đoàn cải lương, chương trình kịch mục cải lương qua các hội thi, hội diễn giai đoạn này cũng đông đảo chưa từng có”. NSND Trần Minh Ngọc khi nhắc lại giai đoạn 1975-1985 thì khẳng định rằng, TP Hồ Chí Minh vẫn là “kinh đô của sân khấu cải lương” với sức mạnh bản lĩnh cả về sáng tác, nghệ thuật lẫn diễn viên. Những năm về sau này, TP Hồ Chí Minh vẫn giữ vai trò đầu tàu, giữ lửa cải lương.
Còn rất nhiều thông tin bổ ích, lý thú về cải lương trong quyển sách đáng đọc này!
ĐĂNG HUỲNH
