Pakistan “xoay trục” sang Mỹ?
Tờ Financial Times (FT) cho biết, các cố vấn của Tổng tư lệnh quân đội Pakistan Asim Munir đã tiếp cận chính quyền Tổng thống Donald Trump với đề nghị cho các nhà đầu tư Mỹ xây dựng và vận hành cảng biển tại Pasni, một làng chài ở tỉnh Balochistan. Đề xuất đó báo hiệu giai đoạn mới tiềm năng trong quan hệ giữa Washington và Islamabad, đánh dấu một trong những diễn biến địa chính trị quan trọng nhất trong những năm gần đây.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif trong một cuộc gặp hồi tháng 9 tại Nhà Trắng. Ảnh: The White House
Theo FT, cảng nói trên một mặt sẽ tạo điều kiện cho Mỹ tiếp cận nguồn khoáng sản dồi dào của Pakistan, mặt khác sẽ làm suy yếu vai trò của Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC).
Nằm dọc theo Biển Arab - cách cảng Gwadar do Trung Quốc vận hành chỉ 113km, cách Iran 161km và cách cảng Chabahar của Ấn Độ tầm 286km - vị trí chiến lược của Pasni đặt cảng này vào “giao lộ” các cuộc cạnh tranh khu vực liên quan đến Trung Quốc, Ấn Độ, Iran, Mỹ cũng như các bên chủ chốt khác như Saudi Arabia và các nhà đầu tư vùng Vịnh. Theo giới phân tích, vị trí của Pasni cũng mang lại nhiều tác động đối với Afghanistan, Trung Á, an ninh hàng hải rộng lớn hơn ở Biển Arab và cả Ấn Độ Dương.
Dù chưa có bất kỳ thỏa thuận chính thức nào được Pakistan và Mỹ xác nhận nhưng nếu được hiện thực hóa, kế hoạch này sẽ đánh dấu một cơn địa chấn chính trị, tái định hình động lực quyền lực khu vực; mang lại cho Mỹ chỗ đứng thương mại tại khu vực mà ảnh hưởng của Trung Quốc gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Theo đó, Pasni có thể biến thành trung tâm hậu cần và xuất khẩu khoáng sản chiến lược, khi cảng được kết nối với khu vực có trữ lượng khoáng sản khổng lồ của tỉnh Balochistan, gồm mỏ đồng và vàng Reko Diq, thông qua một mạng lưới đường sắt mới.
Với vốn đầu tư dự kiến khoảng 1,2 tỉ USD, dự án này sẽ được tài trợ bởi nguồn vốn liên bang Pakistan kết hợp nguồn tài chính phát triển do Mỹ hậu thuẫn. Khi hoàn thành, cảng Pasni sẽ đóng vai trò là cửa ngõ xuất khẩu các khoáng sản quan trọng như đồng, antimon hay neodymium - những nguyên liệu đầu vào quan trọng cho công nghệ sản xuất pin, tên lửa và thiết bị điện tử tiên tiến. Hồi đầu tháng 9, Pakistan đã thử xuất khẩu một lô hàng nhỏ các loại khoáng sản này cho Công ty Kim loại Chiến lược Mỹ (USSM), sau khi USSM ký biên bản ghi nhớ trị giá 500 triệu USD với Quân đoàn Công binh Pakistan. Quan hệ đối tác này đánh dấu bước tiến lớn trong việc mở rộng hợp tác kinh tế giữa Mỹ và Pakistan. Giám đốc thương mại USSM Mike Hollomon mô tả sự hợp tác này là nỗ lực nhằm “khởi động lại tình hữu nghị đang ngủ yên” giữa Washington và Islamabad.
Tuy nhiên, đối với Trung Quốc, việc Pakistan “bắt tay” Mỹ phát triển cảng Pasni là điều bất lợi. Với vị trí gần Gwadar, cảng chủ chốt trong CPEC, cảng Pasni trực tiếp làm suy yếu các mục tiêu chiến lược dài hạn của Bắc Kinh ở Biển Arab. Trong những năm qua, Trung Quốc đầu tư hơn 60 tỉ USD vào CPEC, triển khai nhân sự, công nghệ nhằm đảm bảo CPEC là hành lang thương mại và năng lượng đáng tin cậy.
Giới phân tích cho rằng sự hiện diện của Mỹ tại Pasni có thể làm giảm ảnh hưởng của Trung Quốc đối với cơ sở hạ tầng quan trọng và chuỗi cung ứng khoáng sản của Pakistan. Trước đó, Washington và Islamabad còn ký một thỏa thuận khai thác khoáng sản tại Balochistan, khu vực mà Bắc Kinh có các khoản đầu tư đáng kể vào các mỏ đồng, vàng. Điều này cho thấy Islamabad sẵn sàng ưu tiên các ưu đãi tài chính tức thời từ Washington hơn là các cam kết dài hạn với Bắc Kinh, đặc biệt là sau khi Trung Quốc cho biết không thể tài trợ một số hạng mục nhất định của CPEC, khiến Pakistan đã phải tìm đến Ngân hàng Phát triển châu Á để xin tài trợ.
Trong khi đó, đối với Iran, sự hợp tác giữa Mỹ và Pakistan là tín hiệu báo động, bởi cảng Pasni mang lại cho Washington nền tảng hàng hải tiềm năng để giám sát hoặc gây áp lực lên cơ sở hạ tầng ven biển cũng như các tuyến đường vận chuyển của Tehran. Vị trí của Pasni cũng sẽ giúp Mỹ linh hoạt hơn trong trường hợp xảy ra xung đột khu vực liên quan đến Iran.
Còn đối với Afghanistan, diễn biến trên có thể báo hiệu “kỷ nguyên mới” về sự tái can dự của Mỹ. Giới chuyên gia cho rằng sự hiện diện của Mỹ tại Pasni sẽ cải thiện đáng kể khả năng triển khai sức mạnh của Washington trên khắp Afghanistan và Vịnh Persic, giúp Mỹ sử dụng vị trí địa lý của Pakistan làm bệ phóng chiến lược.
TRÍ VĂN (Tổng hợp)
