Thúc đẩy nghiên cứu về tăng huyết áp và hội chứng bệnh đồng mắc 

Theo thống kê của các tổ chức y tế thế giới và trong nước, hiện có khoảng 1/3 người trưởng thành mắc bệnh tăng huyết áp (THA) và một nửa số bệnh nhân không thể kiểm soát được huyết áp mục tiêu. Các nghiên cứu mới nhất về THA cũng báo động mối liên hệ mật thiết giữa bệnh lý này và hội chứng các bệnh đồng mắc. Mới đây, Phân hội THA Việt Nam và Liên chi hội THA ÐBSCL phối hợp Trường Ðại học Y Dược Cần Thơ tổ chức hội nghị về bệnh THA với sự tham gia của hàng ngàn chuyên gia và cán bộ y tế chuyên khoa để cùng đánh giá lại thực trạng và đề ra các giải pháp ứng phó với “sát thủ thầm lặng” này. 

Huyết áp > 140/90mmHg, đừng quên hỏi ngay bác sĩ.

Gánh nặng kép

Theo dữ liệu y tế toàn cầu, với tỷ lệ mắc từ 25-30% dân số, bệnh THA hiện là nguyên nhân hàng đầu làm nên gánh nặng y tế của hầu hết các quốc gia. Mỗi năm có hơn 10 triệu ca tử vong trên thế giới liên quan đến bệnh THA. Các nghiên cứu chuyên ngành dự báo, con số này tiếp tục tăng tỷ lệ thuận với xu hướng già hóa dân số.

GS.TS Huỳnh Văn Minh, Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam cho biết, bất chấp sự sẵn có của các loại thuốc điều trị, chỉ một nửa số người mắc THA nhận thức được vấn đề bệnh tật của họ. Ðáng báo động hơn, chỉ khoảng 1/3 người bệnh kiểm soát được huyết áp mục tiêu theo khuyến cáo hiện tại. Ðối chiếu số liệu từ chương trình “Tháng 5 đo huyết áp (May Measurement Month)” tại Việt Nam từ 2017 đến nay, cho thấy kết quả tương tự về tỷ lệ người dân mắc bệnh THA trong cộng đồng, với hơn 30% người trên 18 tuổi. Kết quả khảo sát khoảng 1.000 người dân Cần Thơ năm 2024 có điều đáng lưu ý khác là người có độ tuổi càng cao thì nguy cơ THA càng cao.

Theo PGS.TS.BS Trần Kim Sơn, Chủ tịch Liên chi hội THA ÐBSCL, THA đích thực là “kẻ giết người thầm lặng”. Bệnh thường không có triệu chứng ở giai đoạn đầu. Nhiều bệnh nhân đến bệnh viện thăm khám sức khỏe, kết quả đo huyết áp có chỉ số tâm thu trên 200 nhưng người bệnh hoàn toàn không hay biết bản thân mắc bệnh. Ðó là lý do không chỉ người dân trong cộng đồng mà cả cán bộ y tế cũng xem nhẹ, thờ ơ với “sát thủ” này. Việc chậm trễ phát hiện bệnh, không can thiệp điều trị sớm đối với vấn đề huyết áp tất yếu dẫn đến hàng loạt bệnh lý khác, đặc biệt là các bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa. Những bệnh này cũng thường diễn biến âm thầm, khi bộc lộ triệu chứng thì đã ở giai đoạn muộn. Ðiển hình như bệnh nhân có tiền sử THA kèm theo mắc đái tháo đường thì nguy cơ mắc bệnh thận mạn rất lớn và rất sớm. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, phần lớn bác sĩ lâm sàng ít quan tâm tới các bệnh thận mạn, đặc biệt là những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao. Nếu bệnh nhân được can thiệp kiểm soát huyết áp sớm chừng nào thì càng chậm tiến triển bệnh thận mạn chừng đó.

Theo BS Trần Kim Sơn, hiện các bệnh viện còn gặp khó trong việc tầm soát cũng như điều trị sớm cho bệnh nhân THA mắc đồng thời các bệnh mạn tính rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường, suy tim, suy thận. Hiện nay có nhiều xét nghiệm mới giúp tầm soát sớm biến chứng của THA nhưng BHYT nước ta chưa thanh toán. Ðể có thể quản lý tốt hơn và giảm thiểu biến chứng nguy hại của THA và các bệnh đồng mắc, ngành y tế cần được đầu tư hỗ trợ từ các cấp, các ngành, trong đó có bảo hiểm y tế - mở rộng phổ thanh toán các dịch vụ tầm soát cho người bệnh.

Bác sĩ Chuyên khoa II Trần Diệu Hiền, Trưởng khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Ða khoa Trung ương Cần Thơ cho biết, một bệnh nhân nhập viện không đơn thuần chỉ có vấn đề huyết áp tăng mà đa số vì các biến chứng nghiêm trọng, như đột quỵ hay cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim hoặc thiếu máu cơ tim nặng. Cũng có thể bệnh nhân gặp biến cố khác về thận. Ðây chính là trăn trở của các y bác sĩ, khi chỉ giải quyết được phần “ngọn” cho bệnh nhân mà không thể xử lý tận gốc. Ðối với người bệnh THA, cần thiết được dự phòng biến chứng từ xa và áp dụng phương pháp điều trị kết hợp dùng thuốc và không dùng thuốc để kiểm soát huyết áp. Mạng lưới y tế cơ sở có vai trò quan trọng trong việc thăm khám sức khỏe định kỳ cho bệnh nhân tại cộng đồng. Từ đó, theo dõi, kịp thời điều chỉnh phác đồ điều trị mang tính cá thể hóa giúp bệnh nhân duy trì huyết áp mục tiêu. Ngoài ra, thường xuyên tư vấn, nâng cao hiểu biết của cộng đồng về bệnh THA và hệ lụy sức khỏe do các biến chứng nghiêm trọng.

Liên kết trách nhiệm, cộng đồng chung tay

Trước những thách thức của bệnh THA và hội chứng các bệnh đồng mắc, lần đầu tiên hội nghị về chủ đề tim - thận - chuyển hóa và THA đã được tổ chức. Các chuyên gia trong nước và thế giới đã cùng bàn luận về kết quả các công trình nghiên cứu, những tiến bộ và thành tựu khoa học mới nhất trong lĩnh vực THA, tim mạch, thận và chuyển hóa. Chuyên gia cũng phân tích các khó khăn, thách thức và đề ra những giải pháp mang tính chiến lược nhằm nâng cao chất lượng điều trị, chăm sóc người bệnh THA cũng như phòng ngừa các nguy cơ mắc hội chứng bệnh đồng mắc.

Trong gần 100 đề tài được báo cáo tại hội nghị, chuyên đề “Cập nhật chiến lược 5Ð trong thực hành lâm sàng quản lý THA” do Phó giáo sư Tiến sĩ Bác sĩ Trần Kim Sơn, Chủ tịch Liên chi hội THA ÐBSCL trình bày thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu. Chiến lược gồm 5 bước: đo huyết áp, đánh giá toàn diện bệnh nhân, điều trị cá thể hóa, đáp ứng điều trị và đầy đủ tuân thủ. Chiến lược nhằm triển khai đồng bộ trong hệ thống y tế từ tuyến trung ương đến y tế cơ sở, giúp các bác sĩ trong thực hành lâm sàng nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân THA.

Theo Bác sĩ Chuyên khoa II Lại Văn Nông, Giám đốc Bệnh viện Trường Ðại học Y Dược Cần Thơ, ngành Y tế cần có chiến lược cụ thể và dài hơi cả về mặt chuyên môn, công tác quản lý để có thể đánh giá tổng quan, toàn diện thực trạng bệnh THA trong cộng đồng. Ðồng thời, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo để có thể mở rộng tiện ích dịch vụ y tế cung cấp cho người dân tại cộng đồng. Xu hướng “đưa bệnh viện về nhà” sẽ giúp người bệnh thuận tiện và đạt hiệu quả hơn trong việc kiểm soát các vấn đề sức khỏe, trong đó huyết áp. Bên cạnh đó, đòi hỏi có sự cộng đồng trách nhiệm của các cấp, các ngành cùng với ngành Y tế đối với mô hình bệnh tật liên quan bệnh lý THA tại cộng đồng.

Theo Bác sĩ Chuyên khoa II Trần Diệu Hiền, Trưởng Khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Ða khoa Trung ương Cần Thơ, mỗi cá nhân nên là thầy thuốc đầu tiên của chính mình. Với những yếu tố nguy cơ mắc bệnh không thể thay đổi như tuổi tác, tiền căn gia đình, chúng ta đành chấp nhận. Tuy nhiên, nhiều yếu tố nguy cơ có thể thay đổi, giúp ngăn ngừa và kiểm soát tốt THA và các biến chứng có thể thay đổi được, chẳng hạn lối sống, chế độ dinh dưỡng và vận động. Tại Bệnh viện Ða khoa Trung ương Cần Thơ, các bác sĩ, điều dưỡng chú trọng tư vấn cho bệnh nhân và người nhà về chủ đề bệnh THA.

Dịp này, Liên chi hội THA ÐBSCL phát động chương trình “Tháng 5 đo huyết áp” năm 2025. Chương trình bắt đầu từ ngày 1-5-2025 đến 31-7-2025, với thông điệp “Huyết áp > 140/90mmHg, đừng quên hỏi ngay bác sĩ”. Chương trình kêu gọi mỗi người từ 18 tuổi trở lên chưa từng đo huyết áp trong 1 năm qua hãy tới các cơ sở y tế kiểm tra huyết áp. Theo các chuyên gia, điều trị bệnh THA cần phối hợp giữa điều chỉnh lối sống với thuốc kiểm soát huyết áp, giúp người bệnh đạt mục tiêu huyết áp khoảng 130/80 mmHg hoặc thấp hơn.

Chương trình “Tháng 5 đo huyết áp” là chương trình của Hội THA Thế giới và Liên đoàn Tim mạch Thế giới phát động. Hội Tim mạch Việt Nam/Phân hội THA Việt Nam triển khai chương trình ở nước ta từ năm 2017, đến nay, đã tầm soát huyết áp cho trên 300.000 người khắp cả nước. Trong khuôn khổ chương trình, Trường Ðại học Y Dược Cần Thơ, Bệnh viện Trường Ðại học Y Dược Cần Thơ đẩy mạnh nâng cao nhận thức cộng đồng về quy trình dự phòng và điều trị THA, giúp giảm gánh nặng các bệnh lý nguy hiểm như đột quỵ, suy tim, nhồi máu cơ tim, thậm chí là tử vong do bệnh tim mạch. Năm 2024, Trường và Bệnh viện đã phối hợp Hội Tim mạch Việt Nam, Phân hội THA Việt Nam tổ chức chương trình đào tạo “Cập nhật kiến thức và hướng dẫn đo huyết áp đúng cách trong cộng đồng” góp phần nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị tại Cần Thơ và các tỉnh ÐBSCL.

Bài, ảnh: THU SƯƠNG