Mỹ đánh giá lại hiệp ước AUKUS
Lầu Năm Góc đang xem lại thỏa thuận tàu ngầm trị giá nhiều tỉ USD với Anh và Úc nhằm đảm bảo hiệp ước này đáp ứng chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết”, nhất là ở thời điểm Washington đang vật lộn chế tạo đủ tàu ngầm cho hạm đội của mình nhằm duy trì khả năng tàng hình dưới nước.
Chương trình lớp Virginia là thành phần cốt lõi trong cấu trúc lực lượng ngầm của Hải quân Mỹ. Ảnh: Getty Images
Hiệp ước Ðối tác an ninh tăng cường 3 bên Úc - Anh - Mỹ (AUKUS) ký năm 2021 khi nhận được sự ủng hộ của các đảng phái chính trị lớn ở cả 3 quốc gia, bao gồm những nhân vật cấp cao trong chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện nay như Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và Ngoại trưởng Marco Rubio.
Từ năm 2027, AUKUS sẽ cho phép cả Mỹ và Anh bố trí số lượng nhỏ tàu ngầm hạt nhân tại thành phố Perth, Tây Úc. Ngoài ra, theo “Trụ cột I” của thỏa thuận, Úc có thể nhận tàu ngầm hạt nhân đầu tiên lớp Virginia đã qua sử dụng của Mỹ sớm nhất vào năm 2032. Sau đó, Washington sẽ cung cấp cho Úc từ 3 đến 5 tàu ngầm trước khi nước này có thể tự đóng theo mô hình thiết kế của Anh. Ðối với Canberra, thỏa thuận này đại diện cho sự nâng cấp lớn về năng lực quân sự khi trở thành quốc gia thứ 2 sau Anh nhận được công nghệ đẩy hạt nhân ưu tú của Mỹ.
Không chỉ tàu ngầm, AUKUS còn đại diện cho quan hệ hợp tác quân sự quan trọng nhất giữa 3 đồng minh trong nhiều thế hệ khi mở rộng ra lĩnh vực tên lửa siêu thanh và các công nghệ vũ khí tiên tiến. Về việc Mỹ muốn xem xét lại cách tiếp cận trong quan hệ đối tác lớn như vậy, một quan chức Nhà Trắng cho biết chính quyền Tổng thống Trump vẫn thường xuyên rà soát lại nhiều thỏa thuận đối ngoại, nhất là những sáng kiến do chính quyền tiền nhiệm khởi xướng để đảm bảo phù hợp chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết”. Năm ngoái, Úc và Anh cũng tiến hành đánh giá riêng và cả 2 hiện cho rằng động thái của chính quyền mới ở Mỹ là điều tự nhiên.
Dù vậy, tương lai của thỏa thuận AUKUS vẫn bị nghi ngờ, đặc biệt khi tin tức này xuất hiện sau yêu cầu gần đây của Bộ trưởng Hegseth rằng Úc cần tăng chi tiêu quốc phòng từ 2% tổng sản quốc nội (GDP) lên 3,5% càng sớm càng tốt. Vấn đề trên bị Canberra phản đối và trong một tuyên bố, Thủ tướng Úc Anthony Albanese khẳng định họ sẽ tự đặt ra các ưu tiên quốc phòng kèm theo cam kết tăng chi quân sự 2,4% GDP.
Theo cựu đại sứ Mỹ tại Úc Joe Hockey, chính phản ứng đó của Úc có thể đã “tạo cơ hội” để những quan chức Nhà Trắng vốn hoài nghi việc triển khai AUKUS khởi xướng cuộc đánh giá này. Ðược biết, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ về Chính sách Elbridge Colby được giao chỉ đạo cuộc đánh giá và ông cũng từng nhiều lần bày tỏ không ủng hộ AUKUS.
Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Quốc phòng Úc Richard Marles vẫn lạc quan tin tưởng AUKUS sẽ được tiếp tục và phản bác ý kiến cho rằng Canberra cần có “kế hoạch B”. Trong năm nay, Úc đã trả cho Mỹ gần 520 triệu USD để thúc đẩy sản xuất tàu ngầm và một khoản khác trị giá 1,3 tỉ USD sẽ đến hạn vào cuối năm. Theo cam kết, Canberra sẽ chi 239 tỉ USD cho chương trình này trong 3 thập kỷ. Vài giờ trước khi có tin AUKUS bị xét lại, Chính phủ Anh cũng cho công bố khoản đầu tư 7,69 tỉ USD vào cơ sở công nghiệp tàu ngầm hạt nhân trong nước.
MAI QUYÊN (Theo ABC News, BBC)
