Nhạc sĩ Phạm Tuyên - “Hiệp sĩ” của tuổi thơ
Nhạc sĩ Phạm Tuyên là cây đại thụ của âm nhạc Việt Nam. Nhiều tác phẩm của ông đã là kinh điển, chiếm trọn tình cảm của bao thế hệ người yêu nhạc. Riêng ở lĩnh vực ca khúc thiếu nhi, nhạc sĩ Phạm Tuyên ghi nhiều dấu ấn đậm nét, và mới đây, Giải thưởng Dế Mèn 2025 đã vinh danh ông ở hạng mục quan trọng nhất - Giải Hiệp sĩ Dế Mèn.
Nhạc sĩ Phạm Tuyên và con gái, nhà báo Phạm Hồng Tuyến tại Lễ trao giải Giải thưởng Dế Mèn năm 2025. Ảnh: BTC
Nhắc đến nhạc sĩ Phạm Tuyên, người yêu nhạc không quên những ca khúc trứ danh của ông như “Từ Làng Sen”, “Đảng đã cho ta một mùa xuân”, “Đảng đã cho ta sáng mắt sáng lòng”, “Chiếc gậy Trường Sơn”, “Như có Bác trong ngày đại thắng”… Đó là những giai điệu tự hào mà nhiều người ví von nhạc sĩ Phạm Tuyên là “người chép sử qua những giai điệu”. Nhạc sĩ Phạm Tuyên đã được trao tặng Giải thưởng Nhà nước (2001), Giải thưởng Hồ Chí Minh (2012) về Văn học Nghệ thuật.
Riêng ở lĩnh vực âm nhạc thiếu nhi, ông đã sáng tác khoảng 200 ca khúc, phần nhiều trong số đó đều gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ người yêu nhạc Việt Nam. Nhạc sĩ Phạm Tuyên được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục “Người có nhiều bài hát thiếu nhi được phổ biến nhất” vào năm 2013. Là Chủ tịch Hội đồng giám khảo của Giải thưởng Dế Mèn năm 2025 và cũng là nhà thơ nổi tiếng với thơ thiếu nhi, nhà thơ Trần Đăng Khoa ấn tượng rằng: Ở mảng sáng tác cho trẻ em, có thể nói nhạc sĩ Phạm Tuyên đã dõi theo sự trưởng thành của các em một cách sát sao bằng âm nhạc. Ông nâng niu các em từ khi các em còn nằm trong lòng mẹ, cho đến lúc đi nhà trẻ, đến trường mầm non, vào lớp 1, vào Đội, từng bước trưởng thành, đến lúc giã từ tuổi khăn quàng đỏ để “Tiến lên Đoàn viên”.
Quả vậy, có thể dùng hình ảnh sinh động để nói về ca khúc thiếu nhi của nhạc sĩ Phạm Tuyên rằng: Hầu hết người dân Việt Nam đều thuộc một vài bài, hay chí ít vài câu hát do nhạc sĩ sáng tác. Tiêu biểu là những ca khúc như “Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh”, “Chiếc đèn ông sao”, “Cánh én tuổi thơ”, “Trường chúng cháu là trường mầm non”, “Chú voi con ở Bản Đôn”, “Chim chích bông”, “Cả tuần đều ngoan”, “Cô và mẹ”, “Tiến lên Đoàn viên”… Những giai điệu dễ thương, vui nhộn, ca từ dễ nhớ, dễ thuộc, gần gũi qua tài hoa của nhạc sĩ Phạm Tuyên trở nên sống động, hấp dẫn lạ thường: “Ai hỏi cháu học trường nào đấy. Bé mà ngoan lại múa hát thật hay” (“Trường chúng cháu là trường mầm non”); “Lúc ở nhà mẹ cũng là cô giáo. Khi đến trường cô giáo như mẹ hiền” (“Cô và mẹ”)…
Đặc biệt, tại Giải thưởng Dế Mèn năm nay, bộ sách “Khúc đồng dao của bé” của nhạc sĩ Phạm Tuyên và con gái - nhà báo Hồng Tuyến đồng tác giả, đã vào chung khảo cuộc thi. Ấn phẩm giới thiệu 41 bài đồng dao từng được nhạc sĩ Phạm Tuyên phổ nhạc bằng hình thức đa phương tiện, kết hợp giữa kể chuyện, âm nhạc, minh họa và có mã QR để nghe âm thanh.
Giải thưởng Dế Mèn lần thứ 6, năm 2025, Báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) tổ chức, đã xem xét, thẩm định 97 tác phẩm được sáng tác, hoàn thiện trong khoảng thời gian năm 2024-2025. Qua 2 vòng chấm, Hội đồng giám khảo chọn ra 10 tác phẩm, chùm tác phẩm tiêu biểu thuộc nhiều thể loại vào vòng chung khảo và xét giải thưởng. 5 Giải Khát vọng Dế Mèn gồm: bộ tranh của họa sĩ Phạm Hải Nguyên (13 tuổi); “Có một Trái đất phẳng trong mắt em” (bản thảo tập thơ, tác giả Lý Thăng Long); “Cuốn cổ thư của một mẫu thần” (truyện, Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, NXB Kim Đồng); hai cuốn truyện “Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu” (Đốm Đốm vẽ) và “Những thứ bạn dùng để lấp đầy một cái hố” (Thanh Vũ vẽ) của Dy Duyên, NXB Kim Đồng; “Trang trại cuối rừng” (truyện, Phạm Công Luận, NXB Kim Đồng).
DUY KHÔI
