Vòng đàm phán với Iran sắp tới mang tính quyết định
Ngày 9-6, Tổng thống Mỹ Donald Trump (ảnh) cho biết cuộc đàm phán hạt nhân Mỹ - Iran dự kiến diễn ra trong tuần này có thể là thời điểm quyết định liệu hai bên có thể đạt được thỏa thuận để tránh can thiệp quân sự hay không, trong bối cảnh Iran đang hoàn tất một đề xuất đối ứng cho kế hoạch thỏa thuận.
Tổng thống Trump cho biết đã điện đàm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, mô tả đây là một cuộc hội thoại tích cực. Theo Văn phòng Thủ tướng Israel, Tổng thống Mỹ khẳng định đã đưa ra một “đề xuất hợp lý” với Tehran.
Phát biểu sau cuộc gọi với Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Mỹ khẳng định đang cố gắng để đạt một thỏa thuận mà không phải tính đến phương án quân sự, song ông cũng không loại trừ khả năng mọi việc diễn ra theo chiều hướng khác.
Về phần mình, Iran cho biết đã tiếp nhận “một số yếu tố” từ đề xuất của Mỹ. Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi sau đó cho rằng văn bản vẫn còn điểm “mơ hồ”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran, ông Esmaeil Baqaei, cho rằng đề xuất của Mỹ là “thiếu các nội dung phản ánh đúng tinh thần những vòng đàm phán trước đây do Oman làm trung gian”. Ông Baqaei nói thêm: “Chúng tôi sẽ sớm gửi bản đề xuất của mình tới phía bên kia thông qua Oman ngay sau khi hoàn tất. Đây là một kế hoạch hợp lý, logic và cân bằng, và chúng tôi khuyến nghị phía Mỹ nên coi trọng cơ hội này”.
Cùng ngày, hãng thông tấn IRNA đưa tin Thứ trưởng Ngoại giao Majid Takht-Ravanchi cho rằng phản hồi của Iran “là một khuôn khổ cho thỏa thuận”. Ông cho rằng nếu 2 bên đạt được đồng thuận về khuôn khổ này, các cuộc đàm phán sâu hơn sẽ được tiến hành để bàn về chi tiết. Quốc hội Iran cũng cho rằng đề xuất từ phía Mỹ không đề cập tới việc dỡ bỏ trừng phạt - một yêu cầu cốt lõi của Tehran sau nhiều năm chịu sức ép nặng nề từ các lệnh trừng phạt kinh tế.
Ngày 10-6, Bộ Ngoại giao Iran cho biết vòng đàm phán hạt nhân gián tiếp tiếp theo với Mỹ đang được lên kế hoạch tổ chức ngày 15-6, trái với thông tin trước đó từ Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng cuộc họp sẽ diễn ra vào ngày 12-6. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmaeil Baqaei tuyên bố: “Vòng đàm phán gián tiếp tiếp theo giữa Iran và Mỹ đang được lên kế hoạch tổ chức vào ngày 15-6 tới tại thủ đô Muscat (Oman)”. Ông cũng cho biết Ngoại trưởng kiêm Trưởng đoàn đàm phán Iran Abbas Araghchi sẽ có chuyến công du tới Na Uy vào ngày 11 và 12-6.
Trong một diễn biến liên quan, Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran (SNSC) ngày 9-6 cảnh báo, các lực lượng vũ trang nước này sẽ ngay lập tức tấn công các cơ sở hạt nhân của Israel nếu Iran bị tấn công quân sự, sau khi tuyên bố đã thu thập thông tin an ninh từ phía Israel.
Theo hãng thông tấn Iran Tasnim, Iran gần đây đã thu giữ “một lượng lớn tài liệu mật” liên quan đến chương trình hạt nhân của Israel. Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cho rằng thông tin mà Iran đề cập có thể liên quan đến cơ sở nghiên cứu hạt nhân Soreq của Israel, song ông cho biết IAEA chưa nhận được báo cáo chính thức.
Trong khi đó tại Vienna (Áo), IAEA đã khai mạc cuộc họp Hội đồng Thống đốc kéo dài đến cuối tuần nhằm thảo luận các vấn đề hạt nhân, trong đó có chương trình của Iran. Tổng Giám đốc Grossi kêu gọi Tehran “khẩn trương hợp tác đầy đủ và hiệu quả”, nhấn mạnh rằng IAEA chưa thể đảm bảo tính hòa bình của chương trình hạt nhân Iran cho đến khi các vấn đề giám sát tồn đọng được giải quyết.
Theo giới phân tích, diễn biến trong tuần này sẽ quyết định liệu tiến trình ngoại giao có thể cứu vãn thỏa thuận hạt nhân Iran hay không, hay nguy cơ đối đầu sẽ tiếp tục leo thang trong bối cảnh các bên đều đang tăng cường cảnh báo và chuẩn bị phương án quân sự. Thỏa thuận hạt nhân năm 2015 được Iran ký kết với các cường quốc thế giới đã giới hạn mức độ làm giàu urani của Tehran ở mức 3,67% và giảm kho dự trữ urani của nước này xuống 300 kg. Mức đó đủ cho các nhà máy điện hạt nhân, nhưng thấp hơn nhiều so với mức cấp độ vũ khí là 90%. Kể từ khi thỏa thuận hạt nhân sụp đổ vào năm 2018 sau khi ông Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận này, Iran đã từ bỏ mọi giới hạn đối với chương trình hạt nhân của mình và làm giàu urani ở mức tinh khiết 60%.
HOÀNG CHÂU
