Xây dựng Trần Đề thành trung tâm kinh tế biển đa ngành, phát triển bền vững cho ĐBSCL
ĐBSCL là trung tâm sản xuất nông nghiệp, thủy sản lớn nhất cả nước về quy mô và giá trị. Tuy nhiên, việc vận chuyển, tập kết hàng hóa nông sản chế biến, xuất khẩu còn gặp nhiều khó khăn, tăng chi phí. Nguyên nhân do cảng biển xuất nhập khẩu còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu. Việc xây dựng cảng nước sâu Trần Đề tại TP Cần Thơ, ngay cửa sông Hậu là cần thiết, cần sớm triển khai thực hiện…
Cảng cá Trần Đề, điểm giao thương hàng hóa, thủy sản hằng ngày của ngư dân và thương lái.
Cần tập trung xây dựng
Ths Trần Thị Lan Phương, Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn, nhấn mạnh: “ĐBSCL là vựa nông sản, thủy sản lớn nhất Việt Nam, đóng góp 95% lượng gạo xuất khẩu, 65% thủy sản và 70% trái cây cả nước. Tuy nhiên, do thiếu cảng biển sâu, khoảng 80% hàng xuất nhập khẩu của ĐBSCL phải vận chuyển đường bộ lên các cảng ngoài vùng (như TP Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu). Điều này làm chi phí logistics đội thêm khoảng 170USD mỗi container (tương đương 7-10 USD/tấn), làm giảm sức cạnh tranh hàng hóa. Do đó, việc xây dựng cảng nước sâu Trần Đề, ngay cửa sông Hậu được đánh giá là cấp bách, nhằm giảm 5-10% chi phí logistics cho nông sản ĐBSCL và tạo động lực phát triển kinh tế vùng”.
Theo quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 1579/QĐ-TTg, ngày 22-9-2021) xác định cảng biển Trần Đề là cảng nước sâu tiềm năng hạng đặc biệt, cửa ngõ xuất nhập khẩu cho ĐBSCL. Đồng thời, Quy hoạch tỉnh Sóc Trăng cũ (nay là TP Cần Thơ) giai đoạn 2021-2030 (Quyết định số 995/QĐ-TTg năm 2023) đặt mục tiêu phát triển Trần Đề thành trung tâm kinh tế biển đa ngành, với khu kinh tế ven biển Trần Đề có quy mô khoảng 40.000ha, trải dài qua các khu vực Trần Đề, Cù Lao Dung và Vĩnh Châu. Dự án hướng tới hình thành khu kinh tế đa chức năng gồm khu cảng biển nước sâu (khoảng 5.750ha), các khu công nghiệp - chế biến (10.000ha), khu logistics hậu cần cảng (4.000ha) và khu đô thị - dịch vụ (khoảng 20.000ha). Cảng Trần Đề dự kiến tiếp nhận tàu tải trọng 100.000 DWT, công suất thiết kế 80-100 triệu tấn/năm (8-10 triệu TEU) vào giai đoạn hoàn thiện. Khu kinh tế ven biển Trần Đề được quy hoạch nhằm phát triển cảng biển nước sâu cửa ngõ cho vùng ĐBSCL, giải quyết điểm nghẽn logistics cho hàng xuất khẩu của vùng…
Nhiều chuyên gia cũng nhận định, Trần Đề sở hữu vị trí địa lý đặc biệt khi nằm ở cửa sông Hậu - cửa ngõ ra biển Đông của ĐBSCL, có thể trở thành trung tâm logistics, xuất nhập khẩu và dịch vụ hậu cần thủy sản cho toàn vùng. Đặc biệt, hạ tầng cảng biển và cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và cao tốc Cần Thơ - Cà Mau hoàn thiện, Trần Đề có thể đóng vai trò như “cửa biển thứ hai” của miền Tây, giảm áp lực cho cảng Cát Lái và giúp hàng hóa của vùng đi thẳng ra quốc tế. Đồng thời, Trần Đề là một cơ hội dài hạn, nhưng quyết định đầu tư sẽ phụ thuộc vào tốc độ hoàn thiện thể chế và cam kết hạ tầng của chính quyền địa phương.
Tháo gỡ khó khăn
Theo các chuyên gia, phát triển Trần Đề thành trung tâm kinh tế biển đa ngành, với khu kinh tế ven biển, trung tâm logistics, xuất nhập khẩu và dịch vụ hậu cần thủy sản cho toàn vùng vẫn còn nhiều khó khăn. Bởi, hạ tầng giao thông và logistics chưa đáp ứng quy mô đầu tư của các tập đoàn kinh tế. Tuyến cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và hệ thống cảng nước sâu đang trong quá trình triển khai, nhưng chưa có kết nối hoàn chỉnh giữa cảng, khu công nghiệp và khu dịch vụ hậu cần. Các chuyên gia quy hoạch cũng nhận định, nếu Trần Đề muốn trở thành trung tâm logistics vùng thì cần đồng bộ hạ tầng ba cấp là đường cao tốc, cảng nước sâu và hệ thống kho bãi nội vùng.
Đối với chính sách ưu đãi và thủ tục hành chính hiện vẫn chưa có cơ chế vượt trội so với các khu kinh tế khác như Chu Lai, Dung Quất hay Vân Phong. Một số đề xuất cần thiết kế gói ưu đãi đặc thù về thuế, thuê đất và hoàn vốn đầu tư hạ tầng, đồng thời áp dụng mô hình “một cửa” điện tử để rút ngắn thời gian phê duyệt dự án. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực hiện tại của địa phương chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao cho các ngành công nghiệp logistics, cảng biển và năng lượng. Do đó, chính quyền địa phương cần phối hợp với các trường đại học và doanh nghiệp lớn để thành lập trung tâm đào tạo nhân lực ven biển, tạo nguồn cung lao động ổn định và tay nghề cao. Song song đó, khu kinh tế Trần Đề không thể phát triển đơn lẻ, mà phải gắn với chuỗi giá trị logistics của ĐBSCL, đặc biệt là các địa phương lân cận TP Cần Thơ. Nhiều chuyên gia kinh tế cũng khẳng định, Trần Đề nên được xem là đầu mối logistics của vùng chứ không phải khu kinh tế đơn lẻ của một địa phương. Chỉ khi có tầm nhìn vùng mới thu hút được những tập đoàn quy mô lớn đầu xây dựng và phát triển.
Mới đây, tại Hội thảo khoa học với chủ đề “Phát triển Khu kinh tế ven biển Trần Đề và vấn đề đặt ra với nguồn nhân lực”, các chuyên gia kinh tế kiến nghị Trần Đề cần được chính thức thành lập Khu kinh tế ven biển theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, có ban quản lý khu kinh tế độc lập với quyền phê duyệt dự án, ký kết hợp tác công - tư và quản lý đất đai linh hoạt. Việc này giúp tăng tính minh bạch, rút ngắn thủ tục và nâng cao niềm tin của nhà đầu tư. Triển khai mô hình đầu tư kết hợp giữa Nhà nước và doanh nghiệp trong các lĩnh vực hạ tầng chiến lược như cảng biển, đường cao tốc, khu công nghiệp và logistics. Nhà nước đóng vai trò tạo quỹ đất, hạ tầng kỹ thuật cơ bản và khung pháp lý; doanh nghiệp đầu tư vốn, công nghệ và quản trị. Nếu địa phương chia sẻ rủi ro đầu tư bằng cơ chế hợp tác công - tư rõ ràng, doanh nghiệp sẽ chủ động tham gia các dự án hạ tầng dài hạn. Bên cạnh đó, tăng cường xúc tiến đầu tư và quảng bá hình ảnh, xây dựng thương hiệu đầu tư rõ ràng, tổ chức diễn đàn xúc tiến đầu tư cấp vùng và chủ động tiếp cận các tập đoàn trong nước thông qua kênh liên kết hiệp hội doanh nghiệp, phòng thương mại và các hội nghị quốc gia…
Ths Trần Thị Lan Phương nhấn mạnh: Phát triển cảng biển không chỉ là hoạt động hạ tầng logistics, mà còn là động lực lan tỏa kinh tế vùng. Một vùng có thể phát triển mạnh mẽ khi tồn tại một hoặc vài cực tăng trưởng, trong đó cảng biển đóng vai trò hạt nhân thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ, logistics và dịch vụ phát triển lan tỏa ra toàn vùng. Cảng Trần Đề có thể được xem là “cực tăng trưởng kinh tế biển” của ĐBSCL. Để Trần Đề trở thành điểm đến hấp dẫn cho các tập đoàn nội địa, cần có sự chuyển đổi từ cách tiếp cận “quy hoạch - hành chính” sang “định hướng thị trường và quản trị vùng”.
Ths Trần Thị Lan Phương cho rằng, việc hoàn thiện cơ chế pháp lý và chính sách đặc thù cho khu kinh tế ven biển là điều kiện tiên quyết nhằm tạo khung thể chế ổn định và minh bạch cho nhà đầu tư. Tiếp đến TP Cần Thơ cần ưu tiên phát triển hạ tầng kết nối liên vùng và hệ thống logistics hiện đại, bảo đảm tính liên thông giữa cảng biển - khu công nghiệp - đô thị - chuỗi cung ứng vùng. Song song đó, đầu tư phát triển nguồn nhân lực và nâng cao năng lực quản trị khu kinh tế để góp phần gia tăng sức cạnh tranh và tính bền vững cho khu vực.
Bài, ảnh: HÀ VĂN
